Meme kanseri, memeyi oluşturan süt bezleri veya sütü meme başına taşıyan kanalları döşeyen hücrelerden gelişiyor. Buradaki hücrelerin genetik yapılarının değişerek kontrolsüz çoğalmaları ve başka organlara da giderek orada çoğalmaları sonucu gelişen hastalığa meme kanseri diyoruz. Memede hücrelerin yapısının neden bozulduğunu tam olarak bilmiyoruz: fakat bazı durumlarda bu bozulmanın daha fazla olduğunu gözlüyoruz. Bu durumlara risk faktörleri diyoruz. Bu risk faktörlerini taşıyan kadınlarda meme kanseri görülme sıklığının daha fazla olduğunu biliyoruz. Bunların arasında kadın olmak, yaş, ailesel hastalıklar gibi faktörleri sayabiliriz

 
 

Memede Kitle

Meme kanseri belirtileri arasında en sık rastlanılan bulgu memede kitle ele gelmesidir. Bu kitlelerin büyük bir kısmı iyi huylu tümörlerdir. Ancak, memede bir kitle ele geldiğinde mutlaka araştırılmalıdır. Memede ele gelen kitle 2 farklı yapıda olabilir. Kitle, içi sıvı dolu bir kese ise kist olarak tanımlanır. Kistler genellikle adet zamanları daha büyür ve ağrılıdırlar. Özellikle menopoz öncesi 40’lı yaşlarda daha sık görülür. Basit kistler meme kanseri belirtileri arasında yer almazlar.
Meme kanseri belirtisi olabilecek kitlenin içi farklı bir doku ile doludur. Solid kitle olarak tanımlanır. Bu iki farklı yapıyı ayırmanın en iyi yolu kitlenin ultrason ile incelenmesidir.

Memede Kist

Kistler genellikle memenin iyi huylu tümörleridir. Boyutları birkaç milimetre ile birkaç santimetre arasında değişir. 25 yaş altındaki kadınlarda nadir, menopoza yaklaşmış kadınlarda daha sık görülüyor.
Kistlerin içi iğne ile boşaltılarak içindeki sıvı incelenebilir. Eğer kanlı bir sıvı içeriyorsa, kistin ameliyatla çıkartılıp incelenmesi önerilir. Eğer menopoz sonrası hormon tedavisi gören bir kadında kist ortaya çıkmışsa, içerdiği sıvı kanlı olsun veya olmasın patolojiye gönderilerek incelenmesi önerilir.
Eğer bir kist iğne ile boşaltıldıktan sonra 4-6 hafta içinde tekrar ediyorsa, ameliyatla çıkartılması önerilebilir. Ayrıca kistin bir kısmı, solid dediğimiz meme dokusundan farklı bir yapı içeriyorsa, yine kistin ameliyatla çıkartılması öneriliyor.

Solid (katı) Kitle

Memede sıvı içermeyen, içi farklı hücrelerle dolu olan kitlelere solid kitle denilmektedir. Solid kitlelerin kanser olma olasılıkları kistlere göre daha yüksektir. Genç bir kadının memesinde saptanan solid bir kitlenin kanser olma olasılığı yüksek değildir: Yaş ilerledikçe kanser olasılığı artar. 40 yaş üzerindeki bir kadının memesinde saptanan solid bir kitle, aksi ispat edilene kadar meme kanseri belirtisi olarak kabul edilir ve bu nedenle mutlaka araştırılması gereklidir.
Memede saptanan kitle, mamografi ve ultrasonla değerlendirilerek kanser olma olasılığı araştırılır. Bu yöntemlerle kesin teşhis koymak mümkün değil. Ancak kitleden alınan parçanın patolojide incelenmesiyle kesin tanı konabiliyor.

Meme Derisinde Kalınlaşma, Şişme, Renk Değişikliği

Bazen memede kitle olmadan, doğrudan meme derisinde bazı değişikliklerde meme kanseri belirtileri arasında sayılır. Meme derisinin bir bölgesinde kızarıklık, kalınlaşma, portakal kabuğu gibi yer yer çekintilerin ortaya çıkması, meme kanseri belirtisi olabilir. Meme derisinde böyle değişiklikler fark ediyorsanız, hekime danışmanızı öneriyoruz. Meme Başında Kalınlaşma, Kızarıklık Veya Yara Olması Meme başındaki değişiklikler de bazen meme kanseri belirtisi olabiliyor. Özellikle meme başı çevresinde ortaya çıkan kızarıklık, yara gibi değişiklikler memede bir kitle olmasa bile meme kanseri belirtisi olabiliyor.

Memede Veya Meme Başında İçeri Doğru Çekinti Olması

Bazı kadınlarda çocukluktan itibaren her iki meme başı da içe çekik olabiliyor. Bu, herhangi bir hastalık anlamına gelmiyor. Böyle durumlarda bebek emzirmek çoğu kez mümkün olmuyor. Bu gibi yapısal bozukluklar kozmetik amaçlı olarak, yani sadece görünüm açısından ameliyatla düzeltilebiliyor. Meme kanseri açısından önemli olan, tek memenin başının son zamanlarda içeri çekilmesi. Böyle bir durumda mutlaka hekiminize başvurmanız gerekiyor.

Meme Başında Akıntı

Her kadının meme başından çeşitli zamanlarda akıntı gelebilir. Özellikle meme başı sıkıldığı zaman sarı–yeşil arası renkte, boza kıvamında olan akıntı normal kabul ediliyor. Gebe olmayan kadınlarda meme başından süt gelmesi de kanser bulgusu değildir; bu durum vücudun hormonal değişikliği ile ilgili olabilir. Meme kanseri belirtileri açısından önemli olan, akıntının meme başını sıkmadan kendiliğinden gelmesidir. Bu durum, sütyenin veya çamaşırın ıslanması şeklinde fark edilir. Özellikle akıntının koyu kahverengi, siyah veya kan rengi olması önemli. Bir de su kıvamında berrak akıntı önem taşıyor. Böyle bir durumda, meme başından gelen akıntıdan örnek alınarak laboratuarda incelenmesi gerekiyor.

Memenin Şeklinde Değişiklik

Genellikle her iki meme simetrik değildir ve bir meme diğerinden daha büyük olabilir. Bu normal bir yapıdır. Bazen memelerin genel yuvarlaklığında veya şeklinde de değişiklik olabilir. Meme kanseri açısından önemli olan, sonradan gelişen simetri değişikliğidir. Bu değişiklik, meme kanseri belirtileri arasında geç dönemde görülen bir bulgudur.

Meme Başlarının Pozisyonlarında Değişiklik

Meme başlarının pozisyonlarında da değişiklik olabiliyor. Meme başı bir tarafa doğru çekilebiliyor. Bu da bir kanserin belirtisi olabiliyor.

Koltuk Altında Ele Gelen Bir Kitle

Koltuk altında ele gelen bir kitle, birçok nedene bağlı olan bir lenf bezi büyümesi olabilir; fakat bazen meme kanseri belirtisinin ilk bulgusu da olabilir. Bu nedenle eğer elinizde ve kolunuzda son zamanlarda bir enfeksiyon geçirmediyseniz, bu kitlenin incelenmesi gerekiyor.

Bazı özellikleri taşıyan kadınlarda, meme kanserinin daha sık görüldüğünü biliyoruz. Bu özelliklere risk faktörleri diyoruz. Risk faktörlerini taşıyan kişilerin mutlaka meme kanserine yakalanacakları söylenemez; sadece, bu faktörleri taşımayanlara göre, meme kanserine yakalanma olasılıkları daha fazla. Risk faktörlerini taşımayan kişiler de meme kanserine yakalanabilirler. Meme kanserine yakalanan kadınların yarısı, bu risk faktörlerini hiç taşımıyorlar. Bu nedenle, risk faktörlerini taşımayan kişiler de olağan kontrollerini yaptırmalı. Ama bu risk faktörlerinden birkaç tanesini birden taşıyan kadınlar daha dikkatli olmalı.

Meme kanseri risk faktörleri nelerdir?

Yaş

İleri yaş önemli bir risk faktörü. Meme kanseri teşhisi konan kadınların %70’i, 50 yaş üzerinde. Diğer bir deyimle, yaşı 50’nin üzerinde olan kadınlarda meme kanseri görülme sıklığı, yaşı 50’nin altında olan kadınlardan 4 kat daha fazla. Amerikan Kanser Enstitüsünün yayınladığı bir araştırmaya göre, 20 yaşında bir kadının önündeki 10 yıl içinde meme kanserine yakalanma olasılığı 2187 de 1 dir; yani 2187 tane 20 yaşındaki kadından 10 yıl süre içinde 1 tanesinin meme kanseri olma olasılığı vardır. Bu oran 30 yaş için 258 kadından birinde, 40 yaş için 67 kadından birinde, 50 yaş için 38 kadından birinde, 60 yaş için 29 kadından birinde, 70 yaş için 25 kadından birinde olacak şekilde yaş ilerledikçe artar.

Kişisel meme kanseri hikayesi

Daha önce meme kanseri geçirmiş ve tedavi olmuş kadınlarda, diğer memede kanser gelişme olasılığı normal kadınlara göre 3-4 kat daha fazla. Bunun yanı sıra yumurtalık kanseri, kalın barsak kanseri veya rahim kanseri geçiren kadınların da meme kanserine yakalanma olasılıkları artıyor.

Ailede meme kanseri hikayesi

Ailede birinci derece (anne, kız kardeş, kız evlat, baba, erkek kardeş gibi) yakınlarında meme kanseri olan kişilerde, meme kanserine yakalanma olasılığı, ailesinde meme kanseri olmayan kadınlara göre 2 kat daha fazla. Eğer bu akraba menopozdan önce meme kanserine yakalanmış ise yani genç yaştaysa, risk 3 kat artıyor; 2 memesinde birden kanser gelişmiş ise risk 9 kat artıyor.

Daha önce yapılan meme biyopsisi sonuçları

Memede tespit edilen bir kitle ameliyatla çıkartılmış ve patolojik inceleme sonucu iyi huylu bir tümör bildirilmiş olabilir. Bazı kanser olmayan iyi huylu tümörlerin bulunması, kanser gelişme riskini değişik oranlarda artırabiliyor. Eğer biyopsi sonucu fibroadenom, fibrozis, mastitis, adenozis, apokrin metaplazi, kist, duktektazi ve skuamöz metaplazi şeklinde bildirilmiş ise meme kanseri riskinde bir artış söz konusu değil. Biyopsi sonucu hiperplazi veya papillomatozis şeklinde bildirilmiş ise risk 1.5- 2 kat artıyor.

Atipik değişiklik

Çıkartılan kitlenin patolojik incelemesi sonucu “atipik hiperplazi” tanısı konmuşsa ( bu tamamen iyi huylu bir tümördür), meme kanseri gelişme riski 5 kat artıyor. Eğer bu kişinin ailesinde meme kanserine yakalanmış bir yakını varsa riski 10 kat artıyor.

Lobuler karsinoma İn Situ

Eğer “lobuler karsinoma in situ” tanısı konmuş ise, meme kanseri riski 10 kat artıyor.

Doğurganlık süresi

Doğurganlık çağı, kadının adet gördüğü süredir. Adet görmeye erken başlanması, menapoza geç girilmesi, bu süreyi uzatıyor. Bu sırada kadın daha uzun süre östrojen hormonuna maruz kaldığı için, meme kanseri gelişme riski artıyor. Kadınlık hormonu olan östrojen hormonu, memede kanser gelişme riskini artırıyor. 12 yaşından önce adet görmeye başlayan bir kızın ileride meme kanserine yakalanma riski daha geç dönemde adet görmeye başlayanlara göre 1.7 ile 3.4 kat arasında artıyor. Geç adet görmeye başlamak veya erken menopoza girmek meme kanseri riskini azaltıyor.

Doğurganlık hikayesi

İlk çocuğun doğurulduğu yaş önemli. İlk çocuğunu 30 yaşından sonra doğuran kadınlarda meme kanseri görülme oranı, 20 yaşından önce doğuranlara göre 2 kat fazla. Ergenlikle kadın memesinde başlayan değişim ve gelişim, gebelik ile tamamlanıyor. Gebelik tamamlanana kadar memedeki hücreler, genetik değişikliklere daha açık hücrelerdedir. Geç gebelik, hücrelerin genetik değişikliğe açık olma süresini uzatıyor ve kanserojen etkenlere maruz kalma süresini artırıyor. Hiç çocuk doğurmayan kadınlarda da risk bu nedenle yükseliyor. Bütün bu bilgilere rağmen çok erken yaşta ilk çocuğunu doğuran ve daha sonra 7-8 çocuk yapan kadınlarda da meme kanseri görülebiliyor.

Sosyoekonomik seviyenin yüksekliği

Varlıklı, sosyoekonomik düzeyi yüksek olan kadınlarda meme kanseri görülme oranı daha fazla. Bu ailelerin kızları daha iyi beslendikleri için daha erken gelişiyorlar ve erken yaşta adet görmeye başlıyorlar. Buna bağlı olarak doğurganlık süresi uzuyor. Ayrıca bu çocuklar büyüdükleri zaman eğitim ve iş nedeni ile daha geç evleniyorlar ve daha geç çocuk doğuruyorlar. Ayrıca teknolojinin getirdiği çevre kirlenmesine daha fazla maruz kalıyorlar.

Yaş

Östrojen hormonu tedavisi görenler Menopoz nedeni ile uzun süre östrojen tedavisi (5- 10 yıldan fazla) gören kadınlarda, meme kanseri oranı artıyor. Östrojen hormonunun memede kanser gelişme riskini artırdığını daha önce belirttik. Fakat, hormon tedavisi almayan kadınlarda da, sıcak basmaları, psikolojik sorunlar ve diğer fiziksel rahatsızlıklar ortaya çıkıyor. Bu nedenle, menopoz yakınmalarının azaltılması amacı ile, östrojen verilmesi önerilebilir, fakat mutlaka bir hekim kontrolü altında yapılmalıdır. Bu konuya daha ileride, “hormon tedavisi ve meme kanseri” başlıklı bölümde daha ayrıntılı değineceğiz.

Doğum kontrol hapı kullanımı

Bu konuda farklı görüşler olmakla birlikte hafif bir risk artışı olduğu ileri sürülmekte. Bu hapların uzun süre (5-10 yıl) kullanılmasıyla risk artıyor. Doğum kontrol hapını kullanmayı bıraktıktan on yıl sonra ise, bu risk tamamen ortadan kalkıyor.

Alkol kullanımı

Fazla alkol alan kadınlarda, risk artıyor. Günde 3 bardak yüksek dereceli alkol içen bir kadının meme kanserine yakalanma riski, hiç içmeyen kadına göre 2 kat daha fazla.

Sigara kullanımı

Sigaranın meme kanseri gelişimi üzerine etkisi son yıllara kadar saptanamamıştı. Çünkü yapılan araştırmalarda kadınlar, sigara içenler ve içmeyenler olarak iki gruba ayrılıyordu ve bu iki grup arasında meme kanserine yakalanma oranı arasında önemli bir fark görülmüyordu. Son yıllarda yapılan araştırmalarda, sigara içmeyen kişilerin sigara içilen ortamda bulunduklarında, sigara içenler kadar etkilendikleri anlaşıldı. Bu insanlara pasif içici deniyor. Bu göz önüne alınarak sigara içmeyen ama sigara içilen ortamlarda bulunan yani pasif içici olan kadınlar bir gruba, sigara içmeyen ama sigara içilen ortamlarda bulunmayan yani pasif içici olmayan kadınlar da diğer gruba ayrıldıklarında, pasif içicilerde meme kanseri görülme oranının iki kat daha fazla olduğu görüldü. Sigara içenlerde ise bu oranın daha da fazla olduğu düşünülüyor. Evinde sigara içen anne ve babaların, küçük kızlarına ileride ciddi bir meme kanseri riskini armağan ettiklerini göz önüne almaları gerekiyor. Ayrıca yapılan araştırmalarda, başka odada içmek, camı açmak gibi önlemlerin, anne babaların kendilerini rahatlatmaktan başka bir işlevi olmadığı da ortaya konulmuş.

Şişmanlık

Bazı çalışmalarda şişmanlığın, özellikle menopoz sonrası kadınlarda meme kanseri riskini artırdığı ileri sürülüyor. Kadın menopoza girdiği zaman artık yumurtalıkları çalışmıyor ve östrojen hormonu üretilmiyor. Buna karşılık yağ dokusu bir miktar östrojen hormonu üretmeye devam ediyor. Yağ dokusu ne kader fazla olursa, östrojen hormonu üretimi de o kadar fazla oluyor. Bu hormonun memede kanser gelişiminde rolü olduğunu belirtmiştik. Bu nedenle menopoz sonrası kadınlarda şişmanlık, meme kanseri riskini artırıyor.

Genç yaşta göğüs bölgesine ışın tedavisi uygulanmış olması

Genç yaşlarda bazı hastalıkların tedavisi için göğüs bölgesine radyoterapi uygulanabiliyor. Bu kişilerde ileri yaşlarda meme kanseri gelişme riski artıyor.

Meme kanseri riski azaltılabilir mi?

Egzersiz: Düzenli egzersiz ve jimnastik yapan kadınlarda meme kanseri riskinin azaldığı biliniyor. Bu nedenle, tüm kadınlara öneriliyor.

Beslenme: Meme kanseri ile beslenmenin önemli ilişkisi var. Sebze ve meyveden zengin beslenmek, ağır yağlı yiyeceklerden uzak duruk öneriliyor.

Kısaca;

– Şişmanlığın azaltılması

– Alkol alınıyorsa bırakılması

– Hafif egzersiz yapılması(haftada 4 saat tempolu yürüyüş)

– Sebze ve meyvenin bol tüketilmesi

– Sigaranın bırakılması

gibi basit önlemler ile, meme kanseri riski % 30-40 oranında azaltılabiliyor.

Meme kanseri riski ilaç ile azaltılabilir mi?

Meme kanseri riski yüksek kişilerde tamoksifen isimli ilacı kullanarak meme kanseri riskini azaltmak mümkün. Fakat tamoksifenin de yan etkileri göz önüne alınarak, ancak seçilmiş ve gerçekten riski yüksek kişilerde bu yönteme başvurmak gerekiyor. Meme biyopsilerinde lobuler karsinoma in situ (LCIS) saptanmış kadınlarda, ailesinde meme kanseri olan ve biyopsilerinde atipik hiperplazi saptanmış kadınlarda, bir memesinde kanser saptanmış ve diğer memesinde kanser gelişme riski olan kadınlarda tamoksifen ile korunma öneriliyor. Tamoksifen kullanımı ile ayrıntılı bilgi için ilaç tedavisi bölümüne bakınız.

Meme kanseri riskiniz yüksek ise erken teşhis için ne yapmalısınız?

Erken teşhis için uygulanan 3 temel yöntem var

1- Düzenli yapılan kendi kendini muayene

2- Uzman bir hekime muayene olma

3- Mamografi

Normalde risk artışı olmayan kadınlar için 20- 39 yaşları arasında her ay kendi kendini muayene ve 1-3 yıl ara ile bir defa uzman hekime muayene olmaları öneriliyor. 40 yaş üstünde ise her ay kendini muayeneye ek olarak her yıl uzman bir hekime muayene olunması ve her yıl mamografi çektirilmesi öneriliyor.
Yukarıda sayılan bazı risk faktörleri taşıyan kadınların ise mamografi çektirmeye 35 yaşından sonra başlamaları öneriliyor. Göğüs bölgesine genç yaşta radyoterapi uygulanan kadınların 30 yaşından önce yılda bir defa, 30 yaşından sonra yılda iki defa uzman bir hekime muayene olmaları ve ışın tedavisi uygulandıktan on yıl sonra her yıl mamografi çektirmeye başlamaları öneriliyor; fakat işlemin 30 yaşından önce başlamaması öneriliyor.
Yapılan biyopsilerinde lobuler karsinoma in situ (LCIS) veya atipik hiperplazi saptanmış kadınların her yıl mamografi çektirmeleri ve her yıl uzman bir hekime muayene olmaları öneriliyor.
Aile yakınları arasında meme kanseri olan kadınların her yıl bir uzman bir hekime muayene olmaları gerekiyor. Ailede meme kanserine yakalanan bireyde hastalık kaç yaşında ortaya çıkmış ise, o yaştan 10 yıl önce başlayarak her yıl mamografi çektirmeleri gerekiyor. Örneğin annesi 43 yaşında meme kanserine yakalanan bir kadın, 33 yaşından itibaren her yıl mamografi çektirmeye başlamalıdır. Fakat annesinin yaşı kaç olursa olsun 25 yaşından önce mamorafi çektirilmesi önerilmiyor.
Eğer genetik bir geçiş söz konusu ise 25 yaştan itibaren yılda bir veya iki defa uzman bir hekime muayene olmaları ve yılda bir kez mamografi çektirmeleri gerekiyor. Yine bu yaştan itibaren yılda bir veya iki defa jinekolojik muayene olmaları ve yumurtalıklarını ultrasonla kontrol ettirmeleri öneriliyor (bu kadınlarda yumurtalık kanseri gelişme riski de yüksektir).

Meme kanseri taraması

Günümüzde meme kanseri oluşmasını önleyen bir yöntem yok. Buna karşılık erken teşhis ile hastalığın zararını en aza indirmek mümkün. Tüm teknolojik gelişmelere, çağdaş yöntemlere rağmen erken teşhis, meme kanserine karşı mücadelemizde en önemli silahımız. Meme kanseri görülme sıklığı her yıl artıyor. Hastalığın bu artışı karşısında gelişmiş toplumlar, 1980 ‘li yıllar başlarında hastalıkla mücadelenin tek yolunun erken teşhis olduğuna karar verdiler. Bu noktadan yola çıkarak, toplu meme sağlığı taramalarına başladılar. Mamografi, meme kanseri taramalarında kullanılan en yaygın yöntem.
Toplum öncelikle hastalık konusunda bilgilendiriliyor ve bilinçlendiriliyor. Daha sonra belirli yaş gruplarındaki kadınlar, her yıl veya iki yılda bir defa mamografi çektirmeleri için davet ediliyor. Bu hizmet devlet tarafından ücretsiz olarak veya çeşitli kuruluşlar tarafından çok düşük bir ücret karşılığı veriliyor.
Kadınların kendi kendilerini muayene etme yöntemlerini öğrenmeleri, en ucuz ve kolay yöntem; bir uzman tarafından muayene edilmeleri de diğer tarama yöntemi. Bu yöntemlerin en etkilisi ise, üçünün birlikte yapılması; yani her kadının kendisini her ay muayene etmesi, 40 yaşından sonra yılda bir defa bir uzman hekim tarafından muayene edilmesi ve her yıl mamografi çektirmesi. En sık karşılaştığımız sorulardan birisi, “MR(magnetik rezonans) ile daha iyi sonuç alınmaz mı?” şeklinde. MR, meme kanseri tanısında kullanılan bir yöntem; bazen tanı için mutlaka gerekli olduğu durumlar da söz konusu. Fakat tarama programlarında maliyet çok önemli bir kriter. Bazı durumlarda da mamografi kadar yeterli olmayabiliyor.
Meme sağlığında birçok farklı teşhis yöntemi bulunmaktadır. Bunların biri birilerine farklı üstünlükleri olmakla birlikte birkaçının birlikte yapılması ile erken teşhis olasılığı artmaktadır. Genel olarak önerilen, her kadının her adet döneminde kendi kendisini muayene etmesi, her yıl uzman bir hekime muayene olması ve 40 yaşından sonra her yıl mamografi çektirmesidir.

Kendi kendini muayene

20 yaşını geçen her kadının adetinin bittiği tarihten sonra ilk hafta içinde kendisini muayene etmesi önerilmektedir. Adet görmeyen kadınların da ayın belirli bir günü kendilerini muayene etmeleri önerilmektedir
Kendi kendini muayene iki şekilde yapılır. Önce gözleyerek yapılır sonra elle yapılır

Gözleyerek yapılan muayene

Belden yukarısı çıplak olacak şekilde bir aynanın karşısına geçilir
Her iki kol aşağı sarkacak şekilde bakılır.
Her iki kol yukarı kaldırılarak bakılır
Her iki el bele bastırılarak bakılır
Her iki el bele bastırılırken öne doğru eğilerek bakılır
Bu pozisyonlarda her iki meme incelenir bu inceleme sırasında
Meme derisinde kalınlaşma, şişme, renk değişikliği
Meme başında kalınlaşma, kızarıklık veya yara olması
Memede veya meme başında içeri doğru çekinti olması
Meme başlarının pozisyonlarında değişiklik yani memenin şeklinde değişiklik araştırılır.

Elle yapılan muayene bulguları

Elle yapılan muayene sırasında muayeneyi elin 2.3.4 parmakları ön yüzleri kullanılır. Düz bir yatağa uzanılır. Hangi taraftaki meme muayene edilecek ise o taraftaki el ense altına yerleştirilir. Diğer ile muayene yapılır

Fizik muayene veya klinik muayene

Bir hekim tarafından yapılan muayeneye fizik muayene denir. Hastanın hikayesinin alınması, muayenenin yapılması, gerekirse bazı tetkiklerin yapılmasına fizik muayene denir. Bu sayede hastanın sorunu ile ilgili teşhis konur ve gerekirse tedavi verilir. Genelde tüm vücut bulgularına bakılmakla birlikte eğer sorun belli bir sistem veya organa ait ise daha çok bu sorun incelenir.
Mamografi çekilmesinin yanı sıra uzman bir hekim tarafından meme muayenesinin de yapılması meme kanserinin erken teşhisi açısından önem taşımaktadır. Bazı meme kanserleri nadir de olsa mamografi ve ultrason ile teşhis edilememektedir, bu nedenle mamografinin yanında fizik muayenenin de yapılması önerilmektedir.
Kaynakların kısıtlı olduğu ülkelerde mamografi ile tarama yapılma olanağı yoksa, sadece uzman bir sağlık çalışanı tarafından fizik muayene yapılarak meme kanseri taramaları yapılmaktadır. Fakat günümüzde kabul edilen en önemli meme kanseri tarama yöntemi mamografidir.
Risk taşıyan tüm kadınların, mamografinin yanı sıra fizik muayenenin de birlikte yapılması önerilmektedir.

Mamografi

Başvurduğunuz hekim tarafından muayene edildikten sonra teşhis için bazı ek tetkikler gerekebilir. Meme için yapılan ek tetkiklerin başında mamografi gelmektedir. Mamografi memenin röntgen filminin çekilmesidir Memenin 2 tabaka arasında sıkıştırılması ile çekilen mamografi, kadınlar arasında çok ağrılı bir yöntem olarak bilinir. Doğru ve tecrübeli bir radyoloji teknisyeni tarafından çekilen mamografinin, hiçbir zaman dayanılmayacak kadar ağrılı olmaması gerekir. Mamografiyi çeken teknisyenin bilgili ve tecrübeli olması, çekilen mamografinin kalitesi açısından da büyük önem taşır.
Mamografinin en önemli özelliği ise çok hassas bir teknik olmasıdır. 40 yaş üzerindeki tüm kadınlarda, meme ile ilgili yakınması olsun veya olmasın her yıl mamografi çekilmesi, erken teşhis açısından büyük önem taşır. Mamografi, meme kanseri toplu taramalarında en geçerli yöntem olarak kabul edilmektedir.

Mamografi hangi yaşlarda çekilir?

Sağlık Bakanlığı Mamografi çektirmeye 50 yaştan sonra başlanmasını önermektedir. Ağustos 2007 yılında Türkiye’de meme sağlığı konusunda uzmanlaşmış bilim adamlarının bir araya gelerek yaptıkları Ulusal Meme Kanseri Konsensus Toplantısı’nda mamografi çektirmeye 40 yaşından itibaren başlanması önerilmiştir. Amerikan Kanser Enstitüsü mamografi çektirmeye 40 yaşından itibaren başlanmasını önermektedir. 40 yaş altında özel bir neden olmadıkça mamografi çekilmez. Bunun sebebi genç kadınlarda meme dokusunun yoğun olması nedeni ile yeterli bilgi vermemesidir.

Mamografi ne zaman çektirilir?

Mamografi çekilirken meme, iki tabaka arasında birkaç saniye hafifçe sıkıştırılır. Bu nedenle memelerin en az hassas olduğu zamanda mamografi çekilmesi, özellikle memeleri ağrılı kadınlara önerilmektedir. Adet bitimini takip eden hafta, memelerin hassasiyetinin en az olduğu zamandır. Ayrıca adet bitimini takip eden hafta, hormonal nedenlerle memelerin şişliği en alt düzeydedir ve bu sırada daha iyi sonuçlar alınmaktadır. Bu sebeplerden dolayı herhangi özel bir durum olmadıkça, mamografi çekiminin, adetin bitimini takip eden haftada yapılması önerilmektedir.

Mamografi çektirmeye giderken nelere dikkat etmeli?

Mamografi çekilirken belden yukarısı çıplaktır. Bu nedenle çekime gelirken iki parça elbise giyilmesi önerilir. Bu sayede çekim sırasında belden üstü kolaylıkla çıkartılabilir. Filmi etkileyebileceğinden, koltuk altlarına deodorant, talk pudrası, losyon gibi şeyler sürülmemelidir.

Mamografi ile alınan ışın zararlı mıdır?

Mamografi ile ilgili korkulardan birisi de mamografi çekilirken alınan ışınların kanser oluşturma korkusudur. Günümüzde çağdaş teknoloji ile üretilen mamografi cihazları ile alınan ışın dozu çok düşüktür. Mamografi çekimi ile alınan ışın dozu, normalde birkaç ayda içinde bulunduğumuz çevreden aldığımız radyoaktif ışın dozuna eşittir. Buna rağmen mamografi cihazının düzenli olarak kalite kontrolü yapılmalı, ışın dozları ölçülerek ayarlanmalıdır. Bu nedenle düzenli mamografi cihazı kalite kontrolü yapılan merkezlerde çekilen mamografi ile daha az ışın dozu alınır ve riskiniz daha da azalır.

Meme ultrasonografisi

Ultrason, ses dalgalarının farklı yansıması ile elde edilen görüntüleme yöntemidir. Elde tutulan küçük bir aygıt memenin üzerinde hafifçe gezdirilir. Bu sırada memeye ses dalgaları gönderilir. Yansıyan ses dalgaları bir ekran üzerine aktarılır. Farklı yansımalardan oluşturulan görüntüler ile memenin içindeki oluşumlar değerlendirilir

Ultrason hangi durumlarda gereklidir?

Memede en sık kullanılan görüntüleme yöntemlerinden birisidir. Tüm yaşlardaki kadınlarda kullanılabilir. Özellikle genç kadınların meme dokusu daha yoğun olduğu için mamografi yerine tercih edilir. Ultrasonun hiçbir zararlı etkisi yoktur; bu nedenle gebelerde de kullanılabilir

Ultrason ile ne tür bilgiler elde edilir?

Ultrason ile memede tespit edilen kitlenin yapısı hakkında birçok bilgi edinilebilir. Özellikle kitlenin kist mi, solid kitle mi olduğunun ayırt edilmesinde en önemli yöntemdir. Ayrıca kitlenin çevresinin düzenli olup olmaması, kitlenin içyapısının düzenli olup olmaması(homojen-nonhomojen) gibi özellikler ile kitlenin kanser olup olmadığı konusunda bilgi verir

Doppler ultrason nedir?

Bazı görüntüleme merkezlerinde özellikle doppler ultrason gibi farklı bir terim duyabilirsiniz. Bu aslında standart bir ultrason cihazıdır. Bu cihazların tek farkı, kitledeki kanlanmanın durumunun da değerlendirebilir (doppler özelliği) olmasıdır. Özellikle kanlanması artmış olan kitlenin kanser olma olasılığını artırır veya bu kitle kanser olmasa bile büyüyecek anlamını taşır.

Mamaografi yerine ultrason çekilebilir mi?

Mamografinin nispeten ağrılı olması ve bazı kadınların radyasyon korkusu nedeni ile çoğu kez kadınlar mamografi yerine ultrason yaptırmayı tercih ederler. Bu doğru bir yaklaşım değildir. Mamografi memenin esas görüntüleme yöntemidir. Ultrason ise mamografide gözlenen şüpheli oluşumların daha detaylı incelenmesi için kullanılır. Ayrıca mamografide gözlenen bazı kanser bulguları (mikrokalsifikasyonlar) ultrasonografide gözlenmeyebilir.

Ultrason hangi durumlarda gerekir?

Meme ultrasonu mamografide ileri derece yoğun görüntü veren kadınlarda ek tetkik olarak başvurulan bir yöntemdir. Bazı durumlarda mamografide karar vermek güç olabilir. Bu kadınlarda meme ultrasonuna başvurulur.
Genç kadınlarda memede şüpheli bir bulgu varsa çoğu zaman mamografi ile yeterli bilgi edinmek güçtür(genç kadınların meme yapısı yoğun olduğu için yeterli bilgi vermez). Meme ultrasonu genç kadınlarda başvurulan en iyi görüntüleme yöntemidir. Gebe kadınlarda mamografi çekilmesi sakıncalıdır(özellikle ilk 3 ay). Bu kadınlarda meme ultrasonu çekilir.
Memenin büyütülmesi için silikon(protez) kullanılmış ise bu kadınlarda da mamografi çekilir; fakat mutlaka ek olarak meme ultrasonu çekilmelidir.
Memenin içinde şüpheli bir oluşum saptanırsa bazı durumlarda şüpheli oluşumdan parça almak gerekebilir. Ultrasonun en önemli kullanım alanlarından birisi de budur. Ultrason yapılırken şüpheli oluşumun içine iğne ile girilir. Bu sırada hem şüpheli oluşum hem de iğne ekranda görülebilmektedir. Bu sayede iğne ile doğru yerden parça alındığı gözlenebilir. Aksi halde alınan parçanın doğru yerden olup olmadığı anlaşılamaz.

MEMENİN MR TEKNİĞİ İLE İNCELENMESİ

Manyetik alanların kullanıldığı bir görüntüleme yöntemidir. Radyasyon içermez. Bu nedenle her durumda kullanılabilir. Damardan verilen bir maddenin meme dokusu ve memedeki oluşumlar tarafından farklı tutulmaları izlenerek oluşum hakkında bilgi edinilir. Mamografiye yardımcı bir yöntemdir. Pahalı bir yöntemdir. Meme MR incelemesi mutlaka bu konuda uzmanlaşmış bir hekim tarafından yapılmalıdır. MR hiçbir zaman mamografiye bir üstünlük sağlamaz bu nedenle mamografi yerine MR çektirmek doğru bir yaklaşım değildir.

Kimlere MR çekilmesi gereklidir

1-Silikon protez kullanılarak meme büyütme ameliyatı olmuş kadınlarda tarama sırasında kullanılabilir.

2-Bazı kanser şüphesi olan durumlarda biyopsinin yapılıp yapılmaması kararının verilmesinde kullanılabilir

3-Meme kanseri saptanmış kadınlarda eğer korucu meme ameliyatı yapılacak ise birden fazla odak olup olmadığının araştırılmasında kullanılır.

4- Genç kadınlarda eğer meme dokusu çok yoğun ise mamografi yeterli bilgi vermiyorsa kullanılır.

5- Memede bir kitle saptanmış ise ve mamografi ve ultrasonda bir bulgu yok ise kullanılabilir

6- Genetik olarak veya ailesel olarak meme kanseri riski yüksek kadınlarda kullanılabilir.

7- Koltuk altında bulunan lenf bezlerine kanser hücrelerinin atlayıp atlamadığının araştırılmasında kullanılabilir.

8- Memede daha önce yapılmış ameliyatlara ait yara dokusunun(skar dokusu) kanser olup olmadığının araştırılmasında kullanılabilir.

9- Silikon meme protezi kullanılmış kadınlarda silikonun patlayıp patlamadığının araştırılmasında kullanılabilir.

10- Metastaz araştırılmasında kullanılabilir.

PET (POZİTRON EMİSYON TOMOGRAFİ)

En yeni kanser teşhis yöntemlerinden birisidir. Hala araştırma, geliştirme safhasındadır. Enjeksiyon ile radyoaktif bir madde verilir. Kanser hücreleri diğer hücrelerden daha hızlı üredikleri için aktif hücrelerdir ve bu radyoaktif maddeyi diğer hücrelerden daha önce ve hızlı bir şekilde tutarlar. Bu yöntem ile aktif hücrelerin (muhtemel kanser hücreleri)yerinin tespit edilmesini sağlanır. Bu aktif hücrelerin yeri daha sonra farklı teknikler ile araştırılarak kanser var mı yok mu araştırılır.

Pet daha çok hangi durumlarda kullanılır?

Vücudun başka bir yerine kanserin sıçrayıp sıçramadığının araştırılması Lenf bezlerine kanserin atlayıp atlamadığının araştırılması Kemoterapi ve radyoterapi sonrasında tümörün yok olup olmadığının araştırılması Genellikle en yeni tekniğin en iyi olduğu gibi yanlış bir inanış vardır. Yukarıda belirtilen durumlar dışında Pet, mamografi veya ultrason yerine kullanılmaz, meme kanseri tarama yöntemi değildir.

BİYOPSİ

Yukarıda bahsedilen yöntemler ile memede bir sorun olup olmadığı, varsa kanser olup olmadığı araştırılır. Eğer kanser şüphesi oluşturan bir durum varsa saptanan oluşumdan hücre örnekleri alınarak mikroskop altında inceleme yapılarak kesin teşhis konur. Oluşumdan hücre örneklerinin alınmasına biyopsi denir. Kanser teşhisinin kesin konabilmesi için mutlaka biyopsi yapılması zorunludur. Biyopsi dışında hiçbir yöntemle kesin teşhis koymak mümkün değildir.
Çeşitli biyopsi teknikleri vardır

İnce iğne biyopsisi

Saptanan oluşum ele hissediliyorsa bildiğimiz bir enjektör iğnesi hissedilen oluşuma birkaç defa saplanarak oluşumdan hücre örnekleri alınır ve bu hücreler mikroskop altında incelenerek kanser hücrelerinin olup olmadığı araştırılır. Çok basit bir yöntemdir.
Eğer saptanan oluşum elle hissedilmiyor ise, meme ultrasonu yapılarak ultrasonda oluşum saptanır ve iğne ile görüntü altında oluşuma girilerek hücreler alınır. İnce iğne ile yapılan biyopside alınan hücreleri inceleyen patoloji uzmanının bu yöntem ile ilgili olarak özel eğitim görmüş olması gerekir.
İnce iğne biyopsisi her ne kadar kolay ve ucuz bir yöntem olsa da, eğer hücrelerde yapılan incelemede kanser sonucu bildirilmemiş ise, bu oluşumun kesin kanser olmadığı anlamına gelmez. Çünkü iğne ile oluşumun birkaç yerinden örnek alınmıştır. Eğer sonuç kanser olarak bildirilmiş ise kesin kanser teşhisi konur. Bu girişim ile oluşumun sadece kanser olup olmadığı konusunda bilgi alınabilir; bunun dışında kanserin diğer özellikleri hakkında bilgi almak mümkün olmaz.

Kalın iğne biyopsisi (Tru- cut)

Aynı işlem özel bir iğne ile yapılır. Biraz daha kalın bir iğnedir. Özel bir tabancanın ucuna takılan iğne, bir mekanizma ile oluşumun içine girip çıkarak nispeten biraz daha büyük parçalar kopartılarak hücre örnekleri alınır. İnce iğne gibi elle hissediliyorsa doğrudan kitlenin içine girilerek, yoksa ultrason altında oluşum gözlenerek içinden parça alınmaktadır.
Bu yöntemle de eğer sonuç kanser olarak bildirilmemiş ise kesin kanser olmadığı anlamına gelmez. Bu yöntem ile kanserin diğer özellikleri konusunda da bilgi alınabilir.

Cerrahi biyopsi

Ameliyat ile oluşuma ulaşılır, bir kısmı veya tamamı çıkartılarak incelenir. Bu yöntem ile tüm oluşumun incelenmesi mümkün olduğu için kesin sonuç alınır.
Hangi tip biyopsi yapılacağı, hangi hasta için hangisinin daha uygun olacağına hekiminiz karar verecektir.

Meme Kanseri Tedavisi

Günümüzde meme kanseri 3 yöntemle tedavi ediliyor. Bu 3 yöntemden biri veya ikisi veya üçü de duruma göre uygulanıyor. Hastanın ve tümörün taşıdığı özelliklere göre buna karar veriliyor.

MEME KANSERİ CERRAHİ TEDAVİSİ

Memede kanser tespit edildikten sonra özel bir durum yoksa, tedavinin ilk basamağı cerrahidir. Kanserli dokunun ameliyatla çıkartılıp uzaklaştırılması gerekiyor. Cerrahi yöntemin 3 şekli var;

• tüm memenin alınması (mastektomi),

• sadece kanserli kitlenin çıkartılması (lumpektomi),

• memenin bir bölümünün çıkartılması (quadranektomi).

Bu yöntemlerden hangisinin seçileceği, bazı kriterlere ve hastanın isteğine bağlı. Eğer bu kriterlere uyulursa, tüm memenin alınması ve diğer cerrahi yöntemler arasında sağlık açısından bir fark olmuyor. Yalnız memenin tümünün alınmadığı durumlarda, mutlaka ışın tedavisi (radyoterapi) yapılması gerekiyor. Memenin tümü alındığında da bazı özel durumlarda radyoterapi uygulaması gerekli oluyor. Bu kriterlere radyoterapi bölümünde detaylı olarak değineceğiz.

Memenin tümünün alınması (mastektomi)

Memenin tamamı çıkartılıyor. Bu yöntem tüm kadınların korkulu rüyası olmakla birlikte, bir çok kadın bu yöntemi tercih ediyor. Çünkü bu yolla hastalığın kökünden tedavi edileceğini düşünüyorlar. Bu psikolojik olarak hastayı rahatlatıyor. Bazı özel durumlarda, hastanın tercihi göz önüne alınmaksızın memenin tümünün alınması gerekebilir. Memenin tümünün alınmasını gerektiren kriterleri sıralayalım.
Kanser meme başına yakınsa
Tümör, meme başına 2-3 cm kadar yakınsa meme başının da çıkartılması gerekiyor. Bu durumda kalan kısım meme başı olmadığı için estetik olarak bir anlam taşımıyor. Bu nedenle memenin tümü alınıyor.
Meme küçük tümör büyükse
Tümör çıkartıldığı zaman geride kesinlikle kanserli doku kalmamalıdır. Bu nedenle tümörün etrafından bir miktar sağlam doku da çıkartılır. Küçük memeden büyük bir parça çıkartılınca, kalan meme estetik olarak pek anlam taşımıyor ve memenin tümü alınıyor.
Kanser memede birden fazla noktadan başladıysa
Bazen kanser memede birden fazla odakta yaygın olarak başlayabiliyor. Bu durumda tüm memenin alınması gerekiyor.
Hastanın ekonomik ve sosyal durumu
Memenin tümünün alınmadığı, sadece kanserli dokunun çıkartıldığı ameliyatlarda, mutlaka radyoterapi gerekiyor. Bu hastaya ek bir ekonomik yük getiriyor, radyoterapi ülkenin sadece belirli merkezlerinde olduğu için ulaşım sorun olabiliyor ve bu sorunlar nedeniyle de memenin tümünün alınması gerekebiliyor.
Daha önce göğüs bölgesine başka bir hastalık nedeniyle ışın tedavisi uygulanmışsa Bu durumda ikinci kez ışın tedavisi uygulanamıyor ve memenin tümünün alınması gerekiyor.
Kanser ileri aşamadaysa
İleri aşamada olan ve meme içinde yayılmış bir kanser için tüm memenin alınması gerekiyor. Hastada radyoterapi uygulanmasını engel olacak bir başka hastalık varsa
Sistemik lupus, skleroderma veya diğer kollagen doku hastalıkları olan hastalarda radyoterapi uygulanamıyor. Memenin tümü alınmadığı zaman mutlaka radyoterapi uygulanması gerektiği için bu kişilerde memenin tümünün alınması gerekiyor.

Sadece Kanserli bölgenin çıkarılması(LUMPEKTOMİ)

Yukarıda bahsettiğimiz sorunlar yoksa ve hastanın kendisi de memesinin tümünün alınmasını istemiyorsa, sadece kanserli bölge çıkartılabilir. Özellikle genç kadınlar memelerinin tümünün alınmasını istemiyorlar. Bu hastalarda meme koruyucu ameliyatlar yapılabilir. Fakat buradaki çelişki de, gençlerde kanserin biraz daha saldırgan davranması. Bu noktada önemli bir kararı, hekiminize danışarak birlikte vermeniz gerekiyor.
Meme koruyucu cerrahi yöntemde birkaç önemli nokta göz önüne alınmalıdır. Ameliyattan sonra geride hiç kanserli doku kalmamalıdır. Bu, patoloji raporunda “cerrahi sınırları temiz” şeklinde bildirilir. Eğer tümörün bir kenarında cerrahi sınır temiz değilse, yani memede kanserli doku kalmışsa, mutlaka tekrar ameliyat edilerek kalan kanserli dokunun çıkartılması gerekiyor.
Bu yöntemin getirdiği bir diğer sorun da, bu hastaların mutlaka ışın tedavisi görmeleri gereği. Sosyal güvenceniz yoksa ışın tedavisi pahalı bir yöntem. Ortalama beş hafta süre ile her gün tedaviye gelmek gerekiyor. Işın tedavisinin bazı yan etkileri de olabiliyor. Buna daha ileride değineceğiz.
Kanser diğer organlara sıçramışsa
Yeni meme kanseri teşhisi konan bir hastada tedaviye başlamadan önce bazı laboratuar testleri ile başka bir organa kanserin sıçrayıp sıçramadığı araştırılmalı. Eğer başka bir organa atlama söz konusuysa o zaman sadece memeyi veya kanserli dokuyu almak yeterli oluyor. Koltuk altı lenf bezlerinin alınmasına gerek olmuyor ve tedaviye ilaçla (kemoterapi) devam ediliyor.

Memenin küçük bölümü alınması(QUADRANEKTOMİ)

Bazı hekimler, kanserli dokunun etrafında büyük bir bölümün de birlikte çıkartılmasının daha iyi olacağını savunuyorlar. Bu uygulama ile kalan memenin estetik yapısı oldukça bozuluyor. Bu nedenle beraberinde plastik cerrahi yöntemlerle kalan memenin estetik yapısı korunmaya çalışılıyor. Bu yapılmadığı takdirde, memenin tümünün alınmasından daha iyi bir estetik görünüm kazandırmak mümkün olmuyor.
Quadrenektomi sonrası da mutlaka radyoterapi uygulanması öneriliyor.

KOLTUK ALTI LENF DÜĞÜMLERİNİN ALINMASI

Kanserin başka bir organa atlamadığı anlaşılırsa, koltuk altı lenf düğümlerinin de cerrahi olarak çıkartılması gerekiyor. Burada iki amaç var;
1. Koltuk altı lenf düğümlerine kanserin sıçrayıp sıçramadığı araştırılarak hastalığın evresi hakkında bilgi ediniliyor; tedavinin daha sonraki aşamaları buna göre yönlendiriliyor.
2. Bu bölgedeki lenf düğümlerine kanser atlamışsa cerrahi olarak kanserli doku uzaklaştırılıyor.

İlaç Tedavis (KEMOTERAPİ)

Hastanın ve tümörün taşıdığı özelliklere göre buna karar veriliyor. Ameliyattan sonra, cerrahi tedaviye ek olarak bazen ilaç tedavisi de uygulamak gerekiyor. Amaç, cerrahi tedaviyle ortadan kaldırılan kanser kitlesinden vücuda yayılmış kanser hücresi varsa, bunları yok etmek. İlaç tedavisi iki şekilde yapılabiliyor.

A-ADJUVANT KEMOTERAPİ:

Toksik ilaçlarla kanser hücreleri yok edilmeye çalışılıyor.

B-HORMON TEDAVİSİ:

Bazı meme kanseri türlerinde, östrojen hormonu kanser hücrelerini etkileyerek artmalarını sağlıyor. Eğer kadın menopoz öncesi dönemde ise, yani adet görüyorsa, yumurtalıklardan östrojen üretimi durduruluyor. Menopoz sonrası dönemde ise, vücutta az da olsa üretilen östrojen hormonunun kanserli hücrelere etkisi bloke ediliyor.

KEMOTERAPİ VE ADJUVANT KEMOTERAPİ

Eğer kanser başka bir bölgeye veya organa atlamışsa, buradaki kanserin ilaçla tedavi edilmesine kemoterapi deniyor. Cerrahi ve radyoterapi, kanserin çıktığı yerdeki kanser hücrelerini yok etmeyi amaçlarken, kemoterapi vücuda yayılmış kanser hücrelerini yok etmeye çalışıyor.
Meme kanseri tanısı konulan bir hastada ilk önce kanserin vücutta başka bir organa atlayıp atlamadığı araştırılıyor ve bundan sonra ameliyat ediliyor. Kanser meme dışında başka bir organa atlamamışsa bile, bazen ameliyattan sonra yardımcı ilaç tedavisi uygulanıyor; buna adjuvant kemoterapi, yani cerrahi tedaviye yardımcı ilaç tedavisi diyoruz. Amaç, vücudun başka yerlerine gitmiş olma olasılığı olan kanser hücrelerinin yok edilmesi.
Adjuvant kemoterapiye, ameliyatınızdan sonra en kısa zamanda başlamanız gerekiyor. Eğer bir engel yoksa, ameliyat tarihinden itibaren, yaklaşık 3-6 hafta sonra başlayabilirsiniz.

ADJUVANT KEMOTERAPİ KİMLERE UYGULANIR ?

Eğer kanser koltuk altı lenf düğümlerine atlamışsa veya memedeki tümörün çapı 1 cm den büyükse adjuvant kemoterapi uygulanıyor. Tümör çapı 1 cm den küçük ve kanser koltukaltı lenf bezlerine atlamamışsa (nod negatif) adjuvant kemoterapi uygulanmayabiliyor. Bu hastalarda kanserin diğer kriterleri göz önüne alınıyor; kanserin tipi, “grade” durumu ve hastalığın seyrini etkileyen diğer prognostik değerler göz önüne alınarak karar veriliyor.
Kemoterapinin yan etkileri bazı yaşlı hastaların sağlığını bozabiliyor. Kemoterapi, ilaçlara dayanacak kadar sağlıklı insanlara uygulanmalı. 70 yaş üzerindeki hastalarda bu tedavi uygulanmayabilir. Burada tedavinin kararını hekim ve hasta birlikte vermeli; bunun için de hastanın iyi bilgilendirilmesi gerekiyor.
Bazı hastalarda, adjuvant kemoterapi uygulandığında hastalığın kesin olarak bir daha tekrar etmeyeceği, veya uygulanmadığında mutlaka tekrar edeceği şeklinde yanlış bir inanış var. Adjuvant kemoterapi sadece hastalığın tekrar ortaya çıkma olasılığını azaltan bir tedavidir. Kanser hücrelerinin süt bezi kanalı dışına çıktığından itibaren vücutta dolaşmaya başladıklarına inanılıyor. Ameliyat öncesi yapılan tetkiklerde vücudun başka bir yerinde kanser bulunamamış olsa bile, mikro seviyelerde küçük kanser odakları bulunabiliyor. Adjuvant kemoterapinin amacı, bu küçük odakları daha başlangıçta yok etmeye veya etkisizleştirmeye yöneliktir.

ADJUVANT KEMOTERAPİ YAN ETKİLERİ NEDİR?

Kemoterapi için uygulanan ilaçların çoğu toksik maddelerdir. Normal, sağlıklı hücrelere de zarar verirler. Bu etkileri de tedavinin çoğu kez geçici yan etkilerinin oluşturuyor. Bu yan etkileri şu şekilde sıralayabiliriz. Kan değerlerinin değişmesi Kemoterapinin en önemli yan etkisidir. Çünkü kemik iliğinde üretilen çeşitli kan hücrelerinin üretimi azalıyor. Bu değişimin izlenebilmesi için kemoterapi uygulanmadan önce kan değerlerinin araştırılması gerekiyor. Akyuvarların azalması
Vücudun savunmasından sorumlu olan akyuvarlar (lökosit) geçici olarak azalabiliyor. Buna bağlı vücudun direnci düşüyor. Kemoterapi gören hastaların basit bir grip enfeksiyonundan bile çok iyi korunmaları gerekiyor. Akyuvar sayısı belirli bir değerin altına inmişse bir süre kemoterapiye ara vererek vücudun yeterli miktarda akyuvar üretmesi bekleniyor. Gerekirse akyuvar yapımını artıran ilaçlar kullanılıyor. Trombositlerin azalması
Trombositler kanamayı durduran hücrelerdir. Eğer sayılarında azalma olursa, çeşitli organlarda kanama tehlikesi ortaya çıkıyor. En ufak bir çarpmayla bile morarmalar meydana geliyor. Alyuvarların azalması
Vücuda oksijen taşımakla görevli alyuvarların azalmasına halk arasında kansızlık diyoruz. Halsizlik ve yorgunluğun sebeplerinden birisi de budur. Saç dökülmesi
CMF tedavisi gören hastalarda daha az saç dökülmesi görülüyor. Bazı hastalarda hiç dökülmeyebiliyor. Ama AC tedavisinde saçların tamamı dökülüyor. Saçların, tedavi başlangıcında kısa kesilmesiyle, daha az travmaya uğramaları nedeniyle dökülme biraz daha az olabiliyor. Tedavi bittikten sonra saçlar tekrar çıkıyor. b>Bulantı kusma
Bulantı ve kusma kullanılan ilacın durumuna göre biraz daha fazla oluyor. Tedaviden önce ilaç kullanılarak bulantıyı biraz olsun azaltmak mümkün olabiliyor. Enfeksiyon riski
Lökositlerin azalmasına bağlı vücudun savunma sistemi de bozuluyor. Bu hastaların en basit bir gripten bile korunmaları gerekiyor. Halsizlik ve yorgunluk
Kemoterapi gören hastaların büyük çoğunluğunda görülüyor. Tedavi sırasında, sık sık dinlenme ve uyku araları verilmesi öneriliyor. Adet görmenin durması
Tedavi sırasında adetler durabiliyor. Ancak genç hastalar tedaviden sonra tekrar adet görebiliyor. Ağızda yara
Kemoterapi sırasında alınan ilaçlar genel vücut direncini düşürüyor. Buna bağlı olarak sık karşılaştığımız sorunlardan birisi de ağızda yaralar çıkması olabiliyor. Bu basit bir yara olabilir veya ciddi bir mantar (candida) enfeksiyonu da olabilir. Böyle durumlarda hekiminize veya bir deri hastalıkları uzmanına görünmenizi öneriyoruz.
Tedavi sırasında ortaya çıkabilecek ağız sorunlarını en aza indirmek amacıyla ağız ve diş sağlığımıza dikkat etmemiz gerekiyor. Bu önlemleri kısaca özetlersek;

• her yemekten sonra dişlerinizi ve diş etlerinizi yumuşak bir fırçayla fırçalayın

• sadece flor içeren diş macunu kullanın; beyazlatıcı katkı maddeleri içeren diş macunundan uzak durun

• bir bardak ılık suya yarım çay kaşığı tuz ve yarım çay kaşığı karbonat koyarak ağzınızı çalkalayın; daha sonra bir bardak ılık su ile ağzınızı çalkalayın

• ağzınızı piyasada satılan gargara sıvılarıyla çalkalıyorsanız alkol içermeyenleri tercih edin.

KEMOTERAPİNİN DİĞER YAN ETKİLERİ

• Kusma bulantıya ek olarak ishal de görülebiliyor.

• Karaciğer fonksiyonlarını bozulabiliyor.

• Deride kuru kaşıntı, ürtiker denilen kırmızı kaşıntılı kabartılar, güneş ışığına karşı hassasiyet, deriye rengini veren pigmentlerde artış veya azalma gibi belirtiler ortaya çıkabiliyor.

• Baş ağrısı ortaya çıkabiliyor

• Beyin işlevlerinde bazı değişiklikler ortaya çıkabiliyor. Örneğin hasta nerede olduğunu şaşırabiliyor, şaşkınlık haline girebiliyor.

• Gözyaşı kanallarında ve bezinde sorunlar çıkabiliyor.

• Tırnaklarda bazı değişiklikler ortaya çıkabiliyor.

• İlaç damardan verilirken damar dışına kaçarsa deri altındaki dokularda hasara yol açabiliyor.

KEMOTERAPİNİN YAN ETKİLERİ İÇİN BASİT ÖNLEMLER

• Kemoterapi sırasında bol bol su içilmesi ve bol idrar çıkartılması bazı yan etkilerin önlenmesi açısından önemli. Gün boyunca 2-3 litre sıvı alınması, her iki saatte bir idrara çıkılması öneriliyor.

• Kolalı içecekler, çay, kahve çikolata gibi kafein içeren yiyecek ve içeceklerden uzak durulması öneriliyor.

• İlaç alınmadan yarım saat kadar önce mide bulantısını önleyen bir ilacın alınması bulantıyı azaltabiliyor.

• Saç dökülmesi ihtimaline karşı saçların tedavinin başında kısa kesilmesi ve uygun bir peruğun hazırlanması sizi tedavi sırasında böyle bir sorunla uğraşma zahmetinden koruyacaktır.

• Aspirin, antienflamatuar (romatizma ilaçları), penisilin içeren antibiyotikler gibi ilaçların, tedaviden 24 saat önce kesilmesi öneriliyor.

• Her kürden sonra 1 ay kadar güneşten uzak durulması, koruyucu giysiler giyilmesi, güneş gözlüğü kullanılması öneriliyor.

MEME KANSERİNDE IŞIN TEDAVİSİ RADYOTERAPİ

Işın tedavisi, radyoterapi, x ışını tedavisi gibi kavramların hepsi aynı anlamı taşıyor. Radyasyon ışınları, çoğalmakta olan hücrelerin DNA yapılarını bozarak ölümüne neden oluyor. Bu tedaviyle amaç, radyasyon ışınlarıyla çoğalan kanser hücrelerini öldürerek kanseri yok etmeye çalışmak. Ancak tedavi sırasında bir grup sağlıklı hücre de zarar görüyor; tedavinin bazı zararlı yan etkileri de buna bağlı olarak ortaya çıkıyor. Radyoterapi de, cerrahi tedavi gibi sadece uygulandığı bölgedeki kanser hücrelerini yok etmek amacıyla yapılıyor.
Radyoterapi, radyasyon onkologları tarafından düzenleniyor ve uygulanıyor.Tedavi için kullanılan radyasyon ışınları bazı makinelerden veya radyoaktif maddelerden sağlanıyor. Daha önce saptanan miktarda ışın, ufak dozlara bölünerek planlanan bölgeye veriliyor. Böylece tüm dozun birden verilmesiyle ortaya çıkacak olan yan etkiler azaltılmaya çalışılıyor.

Radyoterapi için kullanılan ışınlar nasıl elde ediliyor?

Radyoterapi için kullanılan ışınlar iki şekilde elde ediliyor. Bazı radyoterapi cihazlarında radyoaktif bir madde bulunuyor. Kobalt-60 bu radyoaktif maddelerden birisi. Bu maddeden yayılan radyoaktif ışınlar kanserli bölgeye yönlendiriliyor.
Bir diğer yöntemde ise, lineer akseleratör denilen cihazla radyoaktif ışınlar elde ediliyor.

Işın tedavisi hangi amaçla yapılıyor?

Işın tedavisi iki amaçla yapılıyor. Kanser cerrahi olarak çıkartıldıktan sonra, bölgede kanser hücreleri kalması olasılığı göz önüne alınarak uygulanan tedaviye adjuvant radyoterapi diyoruz. Bu tedavinin her hastaya uygulanması gerekmiyor. Bazı kriterler göz önüne alınarak karar veriliyor. Buna daha sonra değineceğiz.
Işın tedavisi bir de, kanserin cerrahi olarak çıkartılması mümkün olmuyorsa, veya kanser vücudun başka bir organına atlamışsa, tedavi amacı için kullanılabiliyor. Bazen kanser kitlesi çok büyükse, ameliyattan önce bir miktar radyoterapi uygulanarak tümörün küçülmesi sağlanabiliyor. Bu sayede daha küçük bir cerrahi girişimle tümörü çıkartmak mümkün oluyor.

Tedavi ne kadar sürüyor?

Adjuvant radyoterapi yaklaşık 5 hafta kadar sürüyor. Her gün 2-4 dakika süren tedavi, haftada 5 gün yapılıyor. 2 gün tedaviye ara verilerek vücut dinlendiriliyor, zarar gören sağlıklı hücrelerin kendilerini toparlamasına olanak sağlanıyor.

Işın tedavisi kimlere uygulanır?

Eğer kozmetik amaçla meme koruyucu ameliyat yapılmışsa, yani memenin tümü alınmamışsa, bu hastalara ameliyat sonrası dönemde (kanserin alındığı memeye) radyoterapi yapılması gerekiyor. Bu hastalarda kanserin tekrar etmesini önlemek için bu tedavi uygulanıyor.
Işın tedavisi, memenin tümünün alındığı (mastektomi) durumlarda bazı hastalar için gerekiyor, bazıları için ise gerekmiyor. Memenin tamamının alınmasına rağmen radyoterapi gerektiren durumlar;

• Tümör çapı 5 cm den büyükse

• Koltuk altı lenf düğümlerinde kanserin atladığı lenf düğümü sayısı 4 veya daha fazla ise

• Koltuk altı lenf düğümlerinde, kanser lenf düğümlerinin dışına çıkmışsa,

• Kanserin tipi ve yapısını gösteren kriterler kötü özellikler taşıyorsa

• Kanser, meme derisine veya göğüs duvarına sıçramışsa.

Işın tedavisi ne zaman uygulanır?

Ameliyattan sonra yara iyileşmesini takiben 1-2 hafta sonra radyoterapiye başlanabilir. Eğer kemoterapinin önce uygulanması düşünülüyor ise, radyoterapiye daha sonra başlanabilir; ama bu çok gecikmemeli. Işın tedavisinin ameliyat sonrası ilk 16 hafta içinde uygulamasının daha etkili olduğu bildiriliyor. Bazen kemoterapi ile ışın tedavisi birlikte uygulanabiliyor. Bu hastayı biraz sarsıyor. Böyle durumlarda ışın tedavisinin kemoterapi bittikten 2 hafta sonra başlaması daha uygun görülüyor.
Kanser hücrelerinin vücuda dağılması olasılığının daha fazla olduğu durumlarda önce kemoterapi uygulanıyor. Birlikte veya daha sonra radyoterapi uygulanıyor. Ama ameliyat edilen bölgede kanserli hücre kalma olasılığı daha fazlaysa, önce radyoterapi sonra veya birlikte kemoterapi uygulanıyor. Bu duruma, hekiminiz kanserin özelliklerine göre karar veriyor.
Bazen tümör tedavi edilemeyecek kadar ilerlemişse, radyoterapi yapılarak küçültülüyor. Bu sayede baskı ve ağrı gibi bulgular azalıyor, hastaya daha iyi bir yaşam kalitesi sağlanıyor. Buna palyatif radyoterapi diyoruz.

Radyoterapi birden fazla uygulanabilir mi?

Radyoterapi uygulanan bölgeye daha ileride ikinci bir radyoterapi uygulanamıyor. Ama vücudun farklı bir bölgesine kanser atlamışsa o bölgeye tekrar radyoterapi uygulanabiliyor. Bu nedenle daha önce başka bir hastalık nedeniyle göğüs bölgesine radyoterapi yapılmışsa, meme kanseri nedeniyle bu bölgeye radyoterapi uygulanamıyor.

Radyoterapinin zararlı yan etkileri var mıdır?

Günümüzde gelişmiş yöntemler kullanılarak radyoterapinin yan etkileri en aza indirilmeye çalışılıyor. Buna rağmen tedavi sırasında sağlıklı doku ve hücrelerin zarar görmesiyle bazı istenmeyen yan etkiler olabiliyor.
Meme kanseri nedeniyle göğüs bölgesine radyoterapi uygulandığında, bazen kalp zarar görebilir. Yine bu bölgede yer alan akciğerler zarar görebiliyor. Radyasyon pnömonisi dediğimiz bu tabloda, öksürük, ateş ve solunum güçlüğü ortaya çıkıyor. Koltuk altı bölgesine uygulandığı zaman kolda lenfödem dediğimiz kol şişmesi riski artıyor. Bu durum, erken dönemde fark edilip gerekli önlemler alınmazsa, önemli fiziksel sorunlara yol açabiliyor.
Yine zaman zaman bölgedeki sinirler hasara uğrayarak nadiren de olsa kolda felce kadar giden ciddi sorunlara yol açabiliyor. Fakat yeni teknolojiyle üretilmiş cihazlar ve deneyimli ekiplerce uygulandığı zaman bu riskler en aza iniyor.
Radyoterapi sırasında ışınların uygulandığı deride de bazı sorunlar ortaya çıkabiliyor. Bu sorun, hafif bir kızarıklıktan derin yara oluşumuna kadar değişebiliyor. Yan etkileri en aza indirebilmek için bazı önemli noktalara dikkat etmek gerekiyor.

İlaç kullanılması

Tedaviye başlamadan önce kullandığınız tüm ilaçları hekiminize bildirin. Tedavi sırasında bir ilaç kullanacaksanız, mutlaka hekiminize danışarak alın.

Halsizlik ve yorgunluk

Radyoterapi sırasında ve sonrasında ortaya çıkan en önemli sorunlardan birisi halsizlik ve yorgunluktur. Tedavi bitiminden itibaren 4-6 hafta kadar devam edebilir. Vücudunuz, tedaviniz sırasında fazladan enerji sarf eder. Gününüzü sık uyku ve dinlenme aralıklarıyla programlayın. Eğer yapabiliyorsanız, yarım saatlik yürüyüş egzersizleri, sizi psikolojik açıdan daha güçlü kılacak, hayata bağlayacaktır. Unutmayın moral ve psikolojik açıdan güçlü olmanız, tedavinizin en önemli anahtarlarından birisi.

Beslenme

İyi bir beslenme rejimi, kaybettiğiniz enerjiyi toplamanıza yardım edecek. Dengeli beslenerek kilo kaybını önlemeniz gerekiyor. Eğer iştahınız azalmışsa, kısa aralıklarla sık sık yiyin. Hekiminize danışarak, gerekiyorsa ek vitamin de kullanabilirsiniz. Tedaviniz sırasında E vitamini almanız önerilmiyor.

Giyinme

Özellikle tedavi gören bölgeyi sıkı ve sert kumaştan yapılmış giyeceklerden uzak tutun. Yumuşak pamuklu giyecekleri tercih edin.

Deri bakımı

• Işın uygulanan bölgeye losyon, deodorant, parfüm,pudra, ve güneş kremi gibi maddeler sürmeyin

• Işın uygulanan bölgedeki deriyi ovma, kaşıma gibi travmalardan uzak tutun , flaster yapıştırmayın

• Bölgeye aşırı sıcak veya soğuk uygulamaktan kaçının, gerekiyorsa ılık su ve katkısız, zeytin yağından üretilen doğal sabunlar kullanın.

• Bölgenin güneş ışınlarından korunması gerekiyor. Buna tedaviden sonra bir müddet daha devam etmeniz gerekiyor. Gerekirse tedavi sonrası dönemde korunma faktörü 15 ve üstü güneşten koruyucu kremler kullanabilirsiniz.

• Deride bir süre sonra kuruluk veya renk değişikliği gelişebilir. Özellikle kuru deri bölgesinin nemlendirici kremlerle yumuşatılması rahatlatıcı olacaktır.

• Deride kızarıklık, acıma ve kaşınma hissi çok rahatsız ediyorsa, hekiminize veya bir deri hastalıkları uzmanına başvurun

• Meme başında ve çevresinde ödem dediğimiz şişme ortaya çıkabilir. Bu rahatsız edici bir dolgunluk hissi verebilir. Bu durum zamanla kendiliğinden gerileyecektir

• Derideki kızarıklık bir süre sonra koyu, güneş yanığı gibi bir renge dönüşebilir. Deride gözenekler de genişleyerek siyah noktalar ortaya çıkabilir. Bu değişiklikler 1 yıl veya daha uzun sürebilir.

• Deride küçük kırmızı noktalar gelişebilir. Telenjiektazi denilen bu damar genişlemeleri, zamanla gerileyecektir. Eğer artmaya devam ederse hekiminize başvurun

Omuz tutulması

Eğer omuz bölgesinde sertleşme ve hareket kısıtlılığı varsa, hekiminize danışarak omuz egzersizlerine başlayın. Buna ne kadar erken başlarsanız tedavisi o kadar kolay olur.

Sütyen giymeli miyim?

Eğer rahat ediyorsanız bir süre sütyen kullanmamanız öneriliyor. Fakat bu sizi rahatsız ediyorsa, pamuklu yumuşak kumaştan yapılmış, geniş askılı sütyenleri tercih edin (bunlar daha çok spor mağazalarında satılıyor). Işın gören bölgedeki hassas derinin sürtünmeden korunmasını sağlayın. Altı telli veya balenli sütyenleri kesinlikle kullanmayın.

Radyoterapi sırasında deri bakımı

Radyoterapi sırasında deride sulanma şeklinde yüzeysel veya derin yaralar açılabilir. Bu yaralar için, çinko oksit içeren kremler kullanabilirsiniz.